Yıldız Yolu: Assos

Çanakkale’nin incilerinden biri olan Assos, Çanakkale ili, Ayvacık ilçesi, Behramkale Köyü’nde yer almaktadır. Buradaki ilk kazılar Amerikan Arkeoloji Enstitüsü adına mimar Joseph Thacher Clarke(1856-1920) ve mimar Francis Henry Bacon(1856-1940) tarafından 1881-1883 yılları arasında gerçekleştirilmiştir. Bu kazı Amerikan Arkeoloji Enstitüsü’nün kuruluşundan sonra yapmış olduğu ilk kazıdır. Kazı ekibinde Alman arkeolog Robert Koldewey de yer almıştır.

Bu kazı için Enstitü, Osmanlı Devleti’nden izin almıştır ve kazı sonucunda ele geçirilen eserlerin 3/2’lik kısmı Osmanlı Devleti’nde, 3/1’lik kısmı ise Amerikan Kazı Heyeti’de kalmıştır. 1981 yılında kazılar Prof. Dr. Ümit Serdaroğlu tarafından tekrardan başlatılmıştır ve ölümüne dek sürmüştür. 2006 yılından itibaren kazılar Prof. Dr. Nurettin Arslan tarafından yürütülmeye başlanmıştır.

Homeros’un İlyada Destanı’nda geçen Pedasos, Assos kenti ile özdeşleştirilmiştir. Pedasos, Troya savaşı esnasında Akhalar tarafından işgal edilmiştir. Fakat İlyada’da geçen Pedasos’un Assos olduğuna dair kesin bir bulgu yoktur. Hittit kralı 1.Tuthalya’nın yıllıklarında adı geçen Assuwa adındaki kentin Assos olabileceği öne sürülmüştür fakat bunula ilgili de kesin bir bulgu yoktur.

Assos’un sembolü olan Athena Tapınağı’nın en önemli mimari özelliği ise Anadolu’daki Dor düzenine ait tek tapınak olmasıdır. Tapınak, Arkaik dönemde inşa edilmiştir. Bölgede bolca bulunan andezit taşından yapılmıştır. Andezit taşından yapılan lahitler içine konan cesedi çabuk çürütmesi ile ün salmıştır ve çeşitli bölgelere ihraç edilmiştir. Bölgedeki tek büyük limana sahip olan Assos, andezit taşının ihraç edilmesi ile daha da zenginleşmiştir.

Tapınak kayalık üzerindeki kentin en hakim yeri olan akropole yapılmıştır. Tapınağın girişi doğu yönündedir. Uzun kenarında 13, kısa kenarlarında ise 6 adet sütun yer almaktadır. Cella(naos)’nın etrafı tek sıra sütunla çevrilidir. Tapınak M.Ö. 540-530 yılları arasında inşa edilmiştir. Tapınakta kullanılan taşların bazıları Hüdavendigar Cami’nin inşaasında kullanılmıştır.

Friz betimlemelerinde Lydia, Lycia, Atina, Corinth kültürlerinin özellikleri yer almaktadır. İon düzenine ait alıntılar da mevcuttur. Tapınağın alınlık kısmı boş bırakılmıştır. 34 friz bloğundan 15’i iyi korunmuştur. Bu bloklarda işlenen konular ise Herakles-Kentaur mücadelesi, bir hayvana saldıran aslanlar, karşılıklı duran sfenksler, ziyafet sahnesi ve boğalardır. Metopelere bakıldığında ise 68 metopeden 10 tanesinin iyi korunduğu görülmektedir. Korunan metopelerde işlenen konular Achilleus, Priamos ve Hermes, Kentauros ve koşan iki erkek yaban domuzu, süvari, boğa üzerinde Eropau, karşılıklı iki erkek, kaçan kadını yakalayan erkek ve karşılıklı oturan sfenks konuları işlenmiştir.

Biz Asos’a ulaşımımızı araç ile sağladık. Özel araç dışında otobüs veya minübüs tarzında başka ulaşım aracı mevcut değilmiş. Köye geldiğimizde yaptığımız ilk şey denize girmek oldu. Denizi bizim gittiğimiz gün çok dalgalıydı. Deniz tertemizdi. Birkaç saatlik plaj dinlenmesinin ardından akrapolün olduğu alana doğru yola çıktık. Köy tepeliklerden oluşmakta. Sürekli tırmanıyormuşsunuz gibi bir his veriyor. Yöre halkı, sokaklarda satış yapıyor. Hediyelik eşya ihtiyacı için süper noktalar. Satışta çığır açtıklarını düşünüyorum çünkü hediyeliklerin arasında Gandalf heykeli bile gördüm.

Athena Tapına’ğına doğru ilerledik. Tapınak, akrapol adından anlaşılacağı üzere kentin en yüksek noktasında bulunuyor. Hemen ileride Midilli Adası da göze çarpmakta. Tapınak alanında, tapınağın orijinal halinin minyatürü bulunmakta. Bu minyatürü inceleyerek mevcut tapınaktan kalan kalıntıları karşılaştırma yaparak tapınağın büyüleyici mimarisi hakkında fikir sahibi olabilirsiniz. Tapınağı inceledikten sonra akrapolden aşağı doğru inerek butik bir otelin kafesine oturduk. Manzarası gerçekten muhteşemdi. Fazla insan olmaması, rüzgarın yumuşak esintisi insana huzur veriyor gerçekten. Kısa ama öz şekilde deneyimlerimi aktardım. Bir sonraki gezi serimizde görüşmek dileğiyle.